Những ngành học nhiều thí sinh lựa chọn
Lý Sơn luôn hấp dẫn du khách với cảnh hoang sơ và kỳ vĩ. Giải việt dã lần này đã thu hút hơn 800 vận động viên chuyên nghiệp và không chuyên vượt biển ra đảo tham dự giải. Ngoài tham dự, các vận động viên sẽ coi đây là chuyến du lịch trải nghiệm đáng nhớ trên quê hương của những hùng binh Hoàng Sa.Tin tức thời tiết hôm nay 20.5.2024: Mưa giông diện rộng trên cả nước
Bơ cung cấp chất béo lành mạnh, rất quan trọng đối với sức khỏe nội tiết tố. Ngoài ra, bơ có chứa magie và boron - một khoáng chất liên quan đến quá trình chuyển hóa testosterone trong cơ thể và hạn chế việc giảm testosterone.
Gần 200 cây xanh phải di dời, đốn hạ để kết nối metro số 1
Theo tiến sĩ Zachary Mulvihill, bác sĩ chương trình Sức khỏe và hạnh phúc tích hợp tại NewYork-Presbyterian (Mỹ), cà phê nấm thường được làm từ cà phê thông thường với nấm dược liệu xay. Mặt khác, tên gọi này cũng chỉ một loại cà phê chỉ làm từ nấm, theo đài NBC (Mỹ). Beth Czerwony, chuyên gia dinh dưỡng tại trung tâm dinh dưỡng Cleveland Clinic (Mỹ), cho biết, những loại nấm thường được sấy khô và có dạng bột hoặc chiết xuất, được bán dưới dạng thực phẩm bổ sung. Tiến sĩ Mulvihill cho biết, có bằng chứng mới cho thấy các hợp chất hoạt tính sinh học trong nấm dược liệu, đặc biệt là nấm đuôi gà tây, có thể tăng cường hệ thống miễn dịch, giúp ngăn ngừa bệnh tật.Theo một bài đánh giá năm 2024 được công bố trên Discover Applied Sciences (Đức), nấm đuôi gà tây có thể đóng vai trò trong hoạt động chống khối u đối với các loại ung thư vú, phổi và dạ dày. Các chất chống oxy hóa, chống viêm trong nấm dược liệu có khả năng bảo vệ các tế bào khỏi bị tổn thương do các gốc tự do - lý do làm tăng nguy cơ ung thư và các bệnh khác. Một tuyên bố phổ biến về cà phê nấm chính là nó làm giảm căng thẳng. Người ta cho rằng tác dụng “thích nghi” từ nấm, đặc biệt là nấm linh chi và đông trùng hạ thảo, có thể giúp giảm mức cortisol (hormone gây căng thẳng), thường được sử dụng để giải quyết tình trạng mệt mỏi và kiệt sức; tăng cường sức bền và sức chịu đựng; tăng năng lượng, đặc biệt là ở các vận động viên, theo các chuyên gia.Nấm dược liệu chứa nhiều hợp chất có thể có lợi cho sức khỏe não bộ, có thể giúp tăng cường nhận thức và bảo vệ chống lại thoái hóa thần kinh.“Nấm có thể giúp phát triển nhiều tế bào thần kinh, từ đó kích thích sự phát triển của dây thần kinh. Mặc dù có bằng chứng cho thấy nấm hầu thủ và các loại nấm khác có thể hỗ trợ sức khỏe não bộ, nhưng tác dụng sẽ không đến ngay lập tức. Bạn sẽ không cảm thấy thay đổi gì sau khi dùng, nhưng trong vòng 2, 3 tuần có thể nhận thấy sự cải thiện nhẹ”, tiến sĩ Mulvihill nói.Nấm linh chi đã được sử dụng để thúc đẩy giấc ngủ trong y học cổ truyền trong nhiều thế kỷ. “Đôi khi, mọi người bị mất ngủ vì cortisol của họ quá cao, khiến melatonin bị ức chế. Vì vậy nấm dược liệu có thể giúp thiết lập lại nhịp sinh học. Cà phê nấm thường chứa ít caffeine hơn cà phê thông thường, tuy nhiên mọi người nên uống ít caffeine vào buổi sáng để không làm cản trở quá trình nghỉ ngơi ban đêm”, tiến sĩ Mulvihill lưu ý.Dù vậy, rất khó để đưa ra kết luận về lợi ích sức khỏe của cà phê nấm vì có nhiều loại nấm dược liệu, liều lượng cần dùng cũng rất khác nhau. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ hiện chưa chấp thuận việc sử dụng nấm dược liệu để điều trị bất kỳ tình trạng sức khỏe nào.Cà phê nấm nói chung là an toàn cho hầu hết mọi người khi tiêu thụ ở mức độ vừa phải. Tuy nhiên, các chuyên gia lưu ý rằng bạn nên tránh cà phê nấm nếu bị dị ứng với nấm.Tiến sĩ Mulvihill cho biết, đối với những người uống cà phê hằng ngày, cà phê nấm có thể là một lựa chọn tuyệt vời để thử. Tốt nhất là nên chọn nấm được sản xuất trong nước và hữu cơ, bắt đầu với một lượng nhỏ và tăng dần nếu bạn có thể dung nạp nó. Nhìn chung, cà phê nấm là một thức uống vừa quen thuộc, vừa mới lạ và có thể tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, để bảo vệ bản thân, mọi người phải cần trao đổi với bác sĩ trước khi dùng nấm dược liệu, đặc biệt là nếu có bệnh lý tiềm ẩn.
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
VinFast VF e34 xếp hạng 4 sao an toàn theo chuẩn ASEAN NCAP
Ở một góc khác của sự kiện, 3 con mèo Maine Coon của chị Hà Thị Mộng Trinh, ngụ tại TP.Thủ Dầu Một (tỉnh Bình Dương), nhận được sự quan tâm và lời khen của nhiều người vì mèo cao ráo, có dáng đẹp, thần thái lạnh lùng, kiêu hãnh.
