Hàng trăm công nhân vui mừng nhận đủ lương sau khi khởi kiện
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.‘Vua nha đam’ Nguyễn Văn Thứ: Gieo đồng xanh để gặt mùa vàng
Giải đấu diễn ra trong vòng 2 ngày 30 và 31.12.2023. Sân chơi này không giới hạn độ tuổi, là cơ hội để các cầu thủ bóng rổ không chuyên được giao lưu, nâng cao sức khoẻ. Thông qua việc tổ chức giải, các đội được giao lưu, học hỏi, tạo không khí gần gũi, tinh thần thể thao, đoàn kết, trung thực. Đồng thời, đây là cơ hội để phát hiện, chọn lọc những tài năng bóng rổ để được tham gia các giải đấu có quy mô lớn và chuyên nghiệp hơn.
Tiếp thêm nụ cười cho em
Bong võng mạc nghiêm trọng
Khi bỏ phiếu bầu ra 33 vị dân biểu trong nghị viện trên đảo, khoảng 40.000 cử tri ở đây không chỉ bầu chọn thành viên cho nghị viện mới để quyết định chính quyền tự trị mới mà còn thể hiện thái độ về chuyện chính trị thế giới liên quan trực tiếp đến đảo là chủ định của Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn mua đảo về cho nước Mỹ. Trong bài trình bày mới đây trước lưỡng viện lập pháp Mỹ, ông Trump tuyên bố nước Mỹ có lợi ích chiến lược về an ninh ở đảo băng này và rồi sẽ thu về được đảo "bằng cách này hay cách khác". Vì thế, cuộc bầu cử nghị viện năm nay trên đảo trong thực chất còn là cuộc trưng cầu dân ý ở đây về độc lập hay phụ thuộc, về "người Greenland là người Greenland, hay là công dân Đan Mạch hoặc công dân Mỹ".Cuộc bầu cử nhỏ vì thế lại có tác động lớn vì kết quả bầu cử sẽ còn là câu trả lời của người dân trên đảo về tham vọng của ông Trump về mở rộng lãnh thổ của nước Mỹ. Ngoài ý định về mua đảo Greenland, ông Trump còn lộ chủ định giành lại quyền kiểm soát kênh đào Panama cho nước Mỹ, biến Canada thành bang thứ 51 của nước Mỹ và kiểm soát trực tiếp dải Gaza ở khu vực Trung Đông. Sự thể hiện thái độ của người dân trên đảo Greenland vì thế sẽ có tác động không hề nhỏ tới chiều hướng diễn biến tới đây của người dân ở Panama, Canada và dải Gaza về những chủ định nói trên của ông Trump.Cứ theo kết quả các cuộc thăm dò dư luận trong thời gian vừa qua thì đại đa số người dân trên đảo Greenland muốn tiếp tục tự trị và tiến tới độc lập, không muốn đảo này trở thành bộ phận của cả Đan Mạch lẫn Mỹ. Cho nên có thể nói cuộc bầu cử nhỏ này chưa diễn ra thì ông Trump đã nhận được câu trả lời.
Lenovo và Google hợp tác chuyển đổi số giáo dục
Hôm nay (10.3), Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) chính thức ký hợp đồng với hai trợ lý HLV người Hàn Quốc, qua đó tăng cường sức mạnh cho ban huấn luyện đội tuyển Việt Nam và U.22 Việt Nam. Cụ thể, HLV Lee Jung-soo (sinh ngày 8.1.1980) sẽ đảm nhiệm vai trò trợ lý HLV đội tuyển Việt Nam và U.22 Việt Nam. Ông Lee Jung-soo sở hữu bằng A của AFC và có nhiều năm kinh nghiệm thi đấu, huấn luyện đỉnh cao. Trong sự nghiệp cầu thủ, ông Lee Jung-soo từng khoác áo đội tuyển Hàn Quốc từ 2008 đến 2013, ra sân 54 trận, ghi 5 bàn, trong đó có 2 bàn thắng quan trọng tại World Cup 2010.Ở cấp CLB, ông Lee Jung-soo từng giành chức vô địch AFC Champions League 2011 cùng Al-Sadd. Sau khi giải nghệ, ông chuyển sang công tác huấn luyện, từng làm trợ lý tại CLB TP.HCM, cùng các đội Suwon FC và Đại học Dongguk tại Hàn Quốc. Trong khi đó, trợ lý Lee Woon-jae (sinh ngày 26.4.1973) sẽ tiếp tục gắn bó với đội tuyển Việt Nam và U.22 Việt Nam trong vai trò HLV thủ môn. Ông Lee Woon-jae sở hữu bằng HLV thủ môn AFC cấp 2 và bằng HLV A của AFC.Trong sự nghiệp lừng lẫy của mình, ông Lee Woon-jae từng 4 lần tham dự World Cup (1994, 2002, 2006, 2010), góp công lớn giúp đội tuyển Hàn Quốc vào bán kết World Cup 2002.Ở cấp CLB, ông Lee Woon-jae giành 4 chức vô địch K-League cùng Suwon Samsung Bluewings. Sau khi giải nghệ, ông Lee Woon-jae từng đảm nhiệm vị trí HLV thủ môn tại Suwon Samsung Bluewings, Jeonbuk Hyundai Motors, U.23 Hàn Quốc trước khi gia nhập đội tuyển Việt Nam và góp công trong hành trình vô địch AFF Cup 2024.Phát biểu tại buổi lễ, cả hai trợ lý HLV Lee Jung-soo và Lee Woon-jae đều bày tỏ vinh dự khi được gia nhập ban huấn luyện đội tuyển Việt Nam và U.23 Việt Nam. Với kinh nghiệm thi đấu và huấn luyện của mình, trợ lý HLV Lee Jung-soo và Lee Woon-jae hứa sẽ nỗ lực hết sức để hỗ trợ HLV Kim Sang-sik, góp phần giúp đội tuyển Việt Nam đạt được những thành tích tốt trong thời gian tới.Hợp đồng của cả hai HLV kéo dài 1 năm, có hiệu lực từ ngày 1.3.2025 đến 31.3.2026. Sự bổ sung này được kỳ vọng sẽ mang đến những thay đổi tích cực, giúp đội tuyển Việt Nam và U.23 Việt Nam có sự chuẩn bị tốt nhất cho các giải đấu quan trọng, trước mắt là vòng loại Asian Cup 2027 và SEA Games 33.Hai HLV sẽ bắt tay vào công việc ở đợt tập trung tháng 3 của đội tuyển Việt Nam, hướng đến trận giao hữu gặp Campuchia (19.3) và trận mở đầu vòng loại Asian Cup 2027 gặp Lào (25.3).
