Đằng sau sự 'hướng nội' của Trung Quốc
Cường Seven và (S)TRONG Trọng Hiếu gây chú ý khi công bố thành lập nhóm nhạc Sx7, sau chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai. Thông tin này được cộng đồng mạng quan tâm. Sự kết hợp giữa hai giọng ca có khả năng trình diễn tốt khiến nhiều khán giả tò mò. Thay vì chọn ra mắt bằng một sản phẩm âm nhạc, Sx7 chọn hướng đi khác là trình diễn trên sân khấu đêm chung kết Chị đẹp đạp gió 2024. Cả hai chọn bản mashup 20 phút và Chất chơi, mang lại cho khán giả không gian âm nhạc sôi động. Sx7 chia sẻ việc lựa chọn 2 ca khúc riêng biệt, vừa có điểm chung trong màu sắc âm nhạc nhưng cũng vừa có màu sắc riêng rất phù hợp với thông điệp của nhóm. Thay vì hát chung một ca khúc, hai "anh tài" chọn cách để mỗi người thỏa thích thể hiện hình ảnh của mình rồi mang hai hình ảnh đó kết hợp lại với nhau, đúng với tinh thần mà hai nghệ sĩ hướng đến: "Chúng tôi là hai mảnh riêng biệt, đối lập nhưng hài hòa”.Mở đầu phần trình diễn là màn solo của (S)TRONG Trọng Hiếu với Chất chơi do chính anh sáng tác. Sau đó, Cường Seven ghi điểm với 20 phút - được làm mới từ ca khúc trước đó của Trọng Hiếu. Trên sân khấu, chồng Vũ Ngọc Anh mang đến hình ảnh một người đàn ông trưởng thành, chín chắn dường như đối lập hoàn toàn với hình ảnh trẻ trung, năng động trước đó của quán quân Vietnam Idol mùa 6.Không chỉ ghi điểm bởi giọng hát, cả Cường Seven và Trọng Hiếu còn khoe vũ đạo ấn tượng trên sân khấu. Vốn là những “anh tài” có thế mạnh trình diễn, hai thành viên của Sx7 không làm khán giả thất vọng với những bước nhảy tự tin, khiến dàn “chị đẹp” không thể ngồi yên khi theo dõi. Trước đó, thông tin nhóm nhạc Sx7 của Cường Seven và Trọng Hiếu được thành lập sau chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai khiến nhiều người bất ngờ. Chia sẻ về ý tưởng, quán quân Vietnam Idol cho biết ban đầu, anh không có ý định này vì sợ không thể hòa hợp với mọi người. “Tuy nhiên, việc chung nhóm với Cường Seven thì tôi yên tâm”, anh nói. Trong khi đó, Cường Seven nói anh chọn cách làm việc thẳng thắn để mình và Trọng Hiếu thoải mái trong quá trình hợp tác.Game điều tra thực tế ảo L.A.Noire hé lộ ngày ra mắt
"Thông qua mô hình live concert bán vé, chúng tôi kỳ vọng góp một viên gạch tạo nên thói quen và nhu cầu cho khán giả Việt, qua đó góp phần chung tay xây dựng, kiến tạo một thị trường, một nền công nghiệp âm nhạc mạnh mẽ, tương xứng với sự phát triển, hội nhập quốc tế của nền kinh tế Việt Nam", Huy Tuấn nói.
Người hâm mộ Việt tổ chức triển lãm lấy cảm hứng từ album mới của Taylor Swift
Trong 3 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu 2,1 triệu tấn gạo, với kim ngạch 1,4 tỉ USD, tăng 12% về lượng và 40% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.
Mặc dù pin lithium-ion hiện là tiêu chuẩn, nhưng chi phí sản xuất cao và sự phụ thuộc vào kim loại hiếm đã trở thành rào cản lớn trong việc mở rộng thị trường xe điện (EV) và giảm thiểu việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch.Công nghệ đến từ CALT có thể mở ra cơ hội giúp pin natri-ion trở thành một lựa chọn khả thi trên thị trường chính thống. Theo dự báo, sản xuất pin natri-ion sẽ tăng trưởng mạnh mẽ, đạt 140 gigawatt-giờ vào năm 2030, gấp 13 lần so với hiện tại. Trong khi đó, sản xuất pin lithium-ion cũng dự kiến sẽ tăng gấp ba lần trong cùng thời gian.Nhà phân tích Catherine Peake tại Benchmark cho biết "Động lực chính thúc đẩy thị trường pin natri-ion là khả năng cạnh tranh về chi phí với pin lithium-ion".Pin natri-ion có lợi thế về chi phí sản xuất thấp hơn, sử dụng nguyên liệu dễ khai thác và dồi dào hơn, đồng thời có nguy cơ cháy nổ thấp hơn nhờ vào cấu trúc vật liệu catốt ít phản ứng hơn. Tuy nhiên, nhược điểm của chúng là trọng lượng nặng hơn, dẫn đến phạm vi hoạt động giảm, điều này đòi hỏi cần nhiều nghiên cứu để cải thiện tính khả thi cho người tiêu dùng.Một số nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã bắt đầu sử dụng pin natri-ion cho các dòng xe tiết kiệm và chúng cũng đã được áp dụng trong các dịch vụ lưu trữ lưới điện, nơi trọng lượng không phải là yếu tố quan trọng. Đặc biệt, pin natri-ion vẫn có khả năng sạc ở nhiệt độ dưới 0 độ - một điểm yếu của pin lithium-ion.Không chỉ Trung Quốc, Mỹ cũng đã phát triển pin natri-ion trong một thời gian. Phòng thí nghiệm quốc gia Argonne của Mỹ cũng đã nhận được 50 triệu USD tài trợ để phát triển công nghệ pin natri bền vững trong vòng 5 năm tới. Christopher Johnson, nhà hóa học cao cấp tại Argonne, cho biết: "Chương trình pin của chúng tôi đã nghiên cứu pin natri-ion trong hơn một thập kỷ. Thiết kế cấu trúc catốt của chúng tôi giúp pin natri-ion trở thành giải pháp thay thế hấp dẫn cho xe điện bền vững và tiết kiệm chi phí".Giám đốc Paul Kearns của Argonne nhấn mạnh rằng công nghệ pin natri-ion sẽ góp phần vào việc chuyển đổi nhiều loại xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn năng lượng bền vững hơn, như năng lượng mặt trời và gió, từ đó giúp giải quyết vấn đề ô nhiễm toàn cầu.
Từ hạt gạo làng ta vươn ra thế giới
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
