'Trốn' nắng nóng ở nơi... đóng băng tại TP.HCM
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Những tấm lòng vàng 12.1.2023
Ngày 11.12, ông Phan Tiến Lâm, Hiệu trưởng Trường tiểu học số 1 Quảng Phúc (P.Quảng Phúc, TX.Ba Đồn, Quảng Bình), cho biết sau 8 ngày dạy và học sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, mới chỉ có 1 học sinh (HS) lớp 2 của điểm trường lẻ Tân Mỹ đến điểm trường chính để tiếp tục học tập.UBND P.Quảng Phúc cho hay chính quyền địa phương đã lập 6 tổ, với hơn 40 người gồm lực lượng công an, biên phòng, cán bộ phụ nữ, cựu chiến binh, Đoàn thanh niên, tổ dân phố cùng giáo viên chủ nhiệm đến từng nhà tuyên truyền vận động, giải thích cho phụ huynh hiểu, đưa con em đến trường theo đúng lịch trình. Riêng đối với các phụ huynh lớn tuổi, ốm đau, địa phương sẵn sàng bố trí lực lượng đưa đón HS… Tuy nhiên, trong số 154 em HS không đến điểm trường chính để học sau tết, hiện chỉ có 1 HS được các tổ công tác thuyết phục.Ông Đinh Thiếu Sơn, Chủ tịch UBND TX.Ba Đồn, cho biết đã có văn bản gửi địa phương yêu cầu cam kết giữ nguyên hiện trạng điểm trường lẻ Tân Mỹ (đang xuống cấp, phải đóng cửa); khi bố trí được nguồn kinh phí, có nhà đầu tư quan tâm hoặc xã hội hóa thì sẽ cho triển khai xây mới ngay.Trước đó, như Thanh Niên đã thông tin, từ sau Tết Nguyên đán, hơn 150 HS Trường tiểu học số 1 Quảng Phúc vẫn không vào lớp. Đây là số HS ở điểm lẻ Tân Mỹ (Trường tiểu học số 1 Quảng Phúc). Các em được các phụ huynh đưa đến trường nhưng chỉ đứng ngoài sân do điểm trường này đã đóng cửa (để chuyển toàn bộ HS lên học ở điểm trường chính cách đó khoảng 2 km). Phụ huynh đều biết việc điểm trường này đã đóng cửa nhưng họ phản đối chủ trương này.Theo ngành giáo dục và chính quyền địa phương, nguyên nhân tạm đóng cửa điểm lẻ Tân Mỹ trong tháng 1.2025 do trường xuống cấp nghiêm trọng, không đảm bảo an toàn cho việc dạy và học.
Lãnh đạo DOJI chiến thắng giải thưởng Doanh nhân trẻ xuất sắc châu Á-Thái Bình Dương 2021
Khi không khí xuân rộn ràng khắp nơi, nhiều người đã tạm gác công việc để trở về bên gia đình, thì tại công trường cầu vượt QL 61 thuộc nút giao IC4 cao tốc Cần Thơ - Cà Mau (H.Phụng Hiệp, Hậu Giang), không khí làm việc vẫn tất bật, khẩn trương.Giữa trưa nắng gắt, tiếng máy móc thi công vang rền, những bóng dáng công nhân, kỹ sư cần mẫn lao động không ngơi nghỉ. Bữa cơm giờ giải lao ai cũng ăn vội, nhanh chóng trở lại công việc, gác lại nỗi nhớ nhà để tập trung toàn lực đưa công trình cao tốc Bắc – Nam về đích trước ngày 31.12.2025.Công trường cầu vượt QL 61 hiện đã đạt 80% khối lượng hợp đồng, nhưng với quyết tâm đẩy nhanh tiến độ, đội ngũ thi công vẫn duy trì làm việc đến hết ngày 29 tết.Đội thi công có khoảng 10 người, nỗ lực làm việc trên tinh thần vượt nắng, thắng mưa để lao lắp dầm cầu, gia công cốt thép, lắp đặt khe co giãn, làm dầm ngang. Đối với các công nhân, kỹ sư nơi đây, cao tốc Bắc - Nam, đặc biệt là đoạn Cần Thơ - Cà Mau, không chỉ là một dự án giao thông trọng điểm mà còn mang ý nghĩa lớn lao với miền Tây Nam bộ. Người dân ai cũng mong mỏi công trình sớm hoàn thành, nên đội ngũ thi công rất ý thức về trách nhiệm của mình, đồng lòng vượt qua mọi khó khăn.Theo BQL Dự án Mỹ Thuận – đơn vị chủ đầu tư cao tốc Cần Thơ - Cà Mau – tính đến ngày 24.1, dự án đã đạt 58% sản lượng thi công. Để đáp ứng tiến độ, các nhà thầu đang tổ chức thi công xuyên Tết, dù gặp một số khó khăn khi các mỏ vật liệu, đơn vị vận chuyển và nhà cung cấp tạm ngưng hoạt động trong 3 ngày tết (29, mùng 1, mùng 2 âm lịch).Tính chung trên cả hai dự án thành phần của cao tốc, hiện có 234 mũi thi công với 2.881 nhân sự và 926 thiết bị máy móc hoạt động ngày đêm.Với tinh thần trách nhiệm cao và sự phối hợp chặt chẽ, các công nhân, kỹ sư trên công trường cao tốc Cần Thơ - Cà Mau không chỉ làm việc mà còn gửi gắm niềm hy vọng về một mùa xuân ý nghĩa, khi những cây cầu, con đường mới sẽ sớm nối liền miền Tây với cả nước.
Nếu muốn có không gian rộng, mát mẻ và nhiều điểm chụp ảnh, bạn trẻ cũng có thể đến khu du lịch Bình Quới (Q.Bình Thạnh), nằm giáp sông Sài Gòn. Nơi này gây ấn tượng với du khách bởi không gian thanh bình, mát mẻ như làng quê Nam bộ. Vừa bước vào khuôn viên, hình ảnh những hàng dừa, hồ sen, cây bần, dừa nước hiện ra ấn tượng. Đặc biệt, điểm đến này không thu phí tham quan, du khách gửi xe và vào bên trong gọi nước, thức ăn theo ý thích, giá cả phải chăng.
Từ hôm nay, Úc tăng chuẩn điểm IELTS, PTE, đổi yêu cầu về hồ sơ du học
Ở Nam Định, Xuân Son vẫn tranh thủ thời gian nghỉ để tập luyện tại nhà. Trên trang cá nhân, anh đăng tải các video tập co duỗi chân và gập bụng. Anh được các bác sĩ ở Bệnh viện Vinmec dặn dò dù vui tết không được quên nhiệm vụ tập hồi phục nhẹ nhàng sau ca phẫu thuật. Đồng thời, Xuân Son cũng cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng để không tăng cân, tăng mỡ quá nhiều. Dinh dưỡng là vô cùng quan trọng nếu nam tiền đạo muốn sớm phục hồi và quay lại sân cỏ trong thời gian nhanh nhất.Trong đoạn video do Xuân Son đăng tải, anh tập luyện cùng một người bạn trong khi vợ anh trông các con trai. Trong 5 năm ở Việt Nam, có lẽ năm nay là năm gia đình Xuân Son đón cái tết đặc biệt nhất vì đã là công dân Việt Nam, vừa có chức vô địch V-League vừa cùng đội tuyển Việt Nam vô địch AFF Cup. Vợ Xuân Son cũng đã sắm cây đào, hoa cúc và trang trí nhà cửa đậm chất Tết Việt. Trong khi đó, thủ môn Đình Triệu cũng đã sum vầy với gia đình ở Thái Bình. Trên trang cá nhân, anh đăng tải hình ảnh vừa gói bánh chưng vừa trông con nhỏ. Năm vừa qua cũng là năm đột phá với Đình Triệu. Ở tuổi 33, trong lần đầu được gọi lên đội tuyển quốc gia, anh được HLV Kim Sang-sik tin tưởng lựa chọn bắt chính và tỏa sáng rực rỡ, trở thành “Thủ môn xuất sắc nhất AFF Cup 2024”. Trong buổi phỏng vấn với Báo Thanh Niên, HLV Kim cũng nhận xét rằng Đình Triệu là phát hiện thú vị nhất của ông ở hành trình AFF Cup vừa qua. Còn đội trưởng của đội tuyển Việt Nam Đỗ Duy Mạnh thì đón tết ở Hà Nội cạnh bà xã Quỳnh Anh và con trai, con gái. Ngày 28 tết, Duy Mạnh đăng video ăn uống với gia đình kèm dòng chia sẻ: “Cuối năm họp gia đình nhỏ. Năm qua những gì đã làm tốt thì tiếp tục phát huy. Còn những điều chưa tốt cố gắng làm tốt hơn trong năm mới”. Ở hành trình AFF Cup vừa rồi, Duy Mạnh được HLV Kim Sang-sik và ban huấn luyện tin tưởng trao băng đội trưởng. Anh cũng đã chứng minh mình đủ sức, đủ tâm và đủ trưởng thành để đảm đương trọng trách này. Cả trong trận lẫn ngoài đường biên, anh thể hiện sự trưởng thành cả trong kỹ thuật chơi bóng lẫn cách ứng xử để xứng đáng với chiếc băng đội trưởng trên tay. Còn ‘hot boy’ của bóng đá Việt Nam - Nguyễn Thành Chung, cũng không khác gì những người anh em ở đội tuyển, dành thời gian ngày tết cho gia đình nhỏ. Anh và vợ cùng con trai đi chụp ảnh áo dài tết ở studio và nhận được nhiều lời khen vì cả gia đình “đẹp đều”. Vợ chồng Thành Chung - Tố Uyên kết hôn năm 2022 và đã có 1 bé trai giống bố như tạc.AFF Cup 2024 được đánh giá là giải đấu hay nhất sự nghiệp của Thành Chung. Anh thể hiện sự chắc chắn, điềm tĩnh và khả năng đọc trận đấu xuất sắc, giúp bảo vệ vững chắc khung thành đội nhà trước những tiền đạo nguy hiểm của đối phương. Với kỹ năng bọc lót, không chiến và tranh chấp mạnh mẽ, Thành Chung trở thành trụ cột không thể thay thế. Anh cũng là cầu thủ có số phút thi đấu nhiều nhất giải, vượt qua cả thủ môn và những cầu thủ xuất sắc khác trong đội. Những màn trình diễn của Thành Chung không chỉ giúp đội tuyển Việt Nam giữ sạch lưới nhiều trận quan trọng mà còn khẳng định vị thế của anh là một trong những trung vệ hàng đầu Đông Nam Á tại thời điểm hiện tại.
