'Mâm ngon miền Bắc', từ đặc sản sông Hồng đến tinh vị núi rừng Tây Bắc
CLB Bắc Ninh đã chiêu mộ thành công ông Hoàng Anh Tuấn cho vị trí HLV trưởng. Đây là lựa chọn bất ngờ, nhưng cũng thể hiện tham vọng của đội bóng đang đá ở giải hạng nhì quốc gia 2025. Nhiệm vụ của ông Hoàng Anh Tuấn là đưa Bắc Ninh giành tấm vé dự sân chơi hạng nhất 2025 - 2026.CLB Bắc Ninh được người hâm mộ gọi với cái tên "đội bóng triệu USD", khi không tiếc tiền đầu tư để xây dựng đội bóng, chiêu mộ nhiều cầu thủ giỏi. CLB Bắc Ninh cũng chơi lớn khi mời ông Park Hang-seo, cựu HLV trưởng đội tuyển Việt Nam, ngồi vào ghế cố vấn.Với cố vấn Park Hang-seo cùng dàn cầu thủ kinh nghiệm, các cầu thủ Bắc Ninh đã lọt vào trận play-off thăng hạng. Tuy nhiên, CLB Bắc Ninh để hòa Trẻ TP.HCM với tỷ số 2-2, sau đó dừng bước khi thua trên chấm đá luân lưu. Sau khi thăng hạng, CLB Trẻ TP.HCM nâng cấp lực lượng với một loạt hảo thủ, rồi đưa quân ra miền Bắc để gia nhập CLB Ninh Bình. Ở chiều ngược lại, lực lượng cũ của Ninh Bình đi trở ngược lại vào miền Nam để khoác áo CLB Trẻ TP.HCM.CLB Bắc Ninh quyết tâm đoạt 1 trong 2 tấm vé trực tiếp dự giải hạng nhất mùa tới. Với tiềm lực tài chính tốt, đội bóng của cố vấn Park Hang-seo đã sẵn sàng. HLV Hoàng Anh Tuấn được lựa chọn làm "thuyền trưởng" CLB Bắc Ninh nhờ kinh nghiệm phong phú. Ông Hoàng Anh Tuấn từng giúp CLB Khánh Hòa trở thành đội bóng cá tính, gai góc ở V-League ở giai đoạn 2007 - 2012. Sau đó, nhà cầm quân sinh năm 1968 chuyển đến CLB Hải Phòng nắm quyền ở mùa giải 2013 - 2014. Ông chỉ huấn luyện một thời gian ngắn, rồi rời ghế nóng để nhường chỗ cho trợ lý Dylan Kerr (người sau đó cùng Hải Phòng vô địch Cúp quốc gia 2014). HLV Hoàng Anh Tuấn bén duyên với bóng đá trẻ Việt Nam giai đoạn 2015 - 2023. Ông từng đưa U.19 Việt Nam lọt vào bán kết U.19 châu Á 2016, đồng nghĩa vé dự U.20 World Cup 2017. HLV Hoàng Anh Tuấn cũng từng nắm quyền ở U.23 Việt Nam, khi đưa học trò tiến lên đỉnh cao U.23 Đông Nam Á 2023.Nốt trầm của HLV Hoàng Anh Tuấn xuất hiện trong khoảng thời gian ông nắm CLB Bình Dương ở nửa đầu V-League 2024 - 2025. Dù được đầu tư cầu thủ, cùng đội ngũ trợ lý hùng hậu không dưới 15 thành viên, nhưng ông Hoàng Anh Tuấn không thể đưa CLB Bình Dương lên nhóm đầu. Sau 9 trận, đội Bình Dương đứng thứ 9, kém ngôi đầu 8 điểm. Kết quả kém ấn tượng khiến ông Hoàng Anh Tuấn và CLB Bình Dương đạt thỏa thuận chia tay vào tháng 12.2024. Nhận lời cầm quân ở CLB Bắc Ninh, đồng nghĩa HLV Hoàng Anh Tuấn có lần đầu trong sự nghiệp huấn luyện tại giải hạng nhì quốc gia.Thú vị: ‘Talk show’ chưa từng có của bóng đá Việt, Ngọc Hải hỏi, Rivaldo trả lời
Những nguyên nhân thường gặp gây đau bụng bên phải là đầy hơi, chướng bụng. Đầy hơi sẽ gây đau ở giữa và bên trái bụng, đôi khi lan qua bên phải bụng. Ăn nhiều loại thực phẩm giàu chất xơ như bông cải xanh, cải Brussels hay đậu, sẽ dễ gây đầy hơi, theo chuyên trang sức khỏe Healthline (Mỹ).Ngoài ra, đau bụng bên phải có thể do những nguyên nhân sau:Đau nhức bên phải bụng có là do căng cơ. Một số bài tập như gập bụng, chạy bộ sẽ tác động nhiều đến cơ hoành và dẫn đến cảm giác đau nhức ở vùng bụng bên phải. Để giảm nguy cơ đau nhức này, người tập nên khởi động bằng cách nhảy cóc hay chạy bộ nhẹ nhàng để tạo kích thích vừa phải cho cơ hoành trước khi tập.Thoát vị có thể xảy ra ở vùng bụng bên phải và gây đau. Đây là tình trạng mà các cơ quan, mô trong cơ thể nhô ra ngoài do một vị trí bị rò nào đó trên thành bụng. Cơ quan bị thoát vị ở vị trí này thường là ruột hay mỡ.Thoát vị có thể xảy ra do thừa cân, di truyền hay qua vết mổ phẫu thuật trước đó. Các triệu chứng của thoát vị là xuất hiện cục u, lồi ở vị trí thoát vị, đau nhức, sưng và căng tức.Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của cơn đau dữ dội ở vùng bụng bên phải là viêm ruột thừa. Bụng bên phải là vị trí của ruột thừa. Cơn đau thường bắt đầu từ rốn, sau đó di chuyển đến nửa dưới của vùng bụng bên phải.Ngoài đau bụng, viêm ruột thừa còn gây sốt, buồn nôn, ói mửa, đầy hơi, tiêu chảy, tiểu buốt, mệt mỏi và nhiều triệu chứng khác. Nếu không can thiệp kịp thời, ruột thừa có thể bị vỡ. Bác sĩ sẽ điều trị bằng phương pháp nội soi và thuốc kháng sinh.Phụ nữ có một buồng trứng ở mỗi bên tử cung. U nang buồng trứng là túi chứa đầy chất dịch hình thành trên hoặc trong buồng trứng. Nếu u nang xuất hiện ở buồng trứng bên phải thì có thể gây đau ở vùng bụng bên phải. Phần lớn u nang buồng trứng lành tính và tự biến mất mà không cần điều trị. Ngược lại, một số trường hợp có thể gây biến chứng, theo Healthline.
Liverpool: Mua hay không mua trung vệ?
Hội tết Đống Đa - Tây Sơn, Bình Định là một trong những lễ hội lớn nhất cả nước những ngày đầu xuân. Ngoài nghi lễ truyền thống, lễ hội còn tổ chức nhiều hoạt động văn hóa dân gian như biểu diễn võ thuật Tây Sơn, trống trận Tây Sơn, đua thuyền, trò chơi dân gian, hát tuồng, diễn lại trận đánh lịch sử với những y phục, voi trận như ngày xưa vua Quang Trung ra trận.
Theo thông báo chính thức, kể từ năm học 2025 - 2026, học sinh tất cả các trường tại Bắc Kinh (Trung Quốc) sẽ triển khai chương trình giáo dục AI với tối thiểu 8 giờ giảng dạy mỗi năm. Chương trình này có thể được tổ chức độc lập hoặc đưa vào các môn học như công nghệ thông tin, khoa học và các hoạt động thực hành. Các phương pháp giảng dạy sáng tạo sẽ được áp dụng, bao gồm việc sử dụng trợ lý AI và học tập theo dự án, cũng như các tình huống tương tác.Mặc dù 8 giờ học về AI mỗi năm có vẻ ít ỏi nhưng đây là mức tối thiểu và có thể được điều chỉnh tăng lên trong tương lai. Tuyên bố cũng nhấn mạnh việc thiết lập một cơ chế hợp tác giữa các trường đại học, công ty và trường trung học để đào tạo những học sinh có năng khiếu đặc biệt trong lĩnh vực AI. Để đảm bảo chất lượng giảng dạy, giáo viên từ các chuyên ngành như khoa học máy tính, toán học và công nghệ sẽ được đào tạo để giảng dạy về giáo dục AI.Sáng kiến này được xem là một phần trong nỗ lực của chính phủ Trung Quốc nhằm thúc đẩy sự phát triển của AI trong giáo dục. Ngoài Bắc Kinh, Estonia cũng đã thực hiện bước đi tương tự khi trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới tích hợp dịch vụ ChatGPT.edu vào hệ thống giáo dục quốc gia. Từ ngày 1.9.2025, 20.000 học sinh trung học và 3.000 giáo viên tại Estonia sẽ được truy cập miễn phí vào các công cụ này.Sự phát triển này mở ra nhiều cơ hội cho giáo dục AI trên toàn cầu và sẽ rất thú vị để xem liệu các quốc gia khác có theo chân Trung Quốc và Estonia trong việc tích hợp AI vào chương trình học hay không.
Hai nam diễn viên phụ được yêu thích của 'Nữ hoàng nước mắt'
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
