Thảm cảnh của người ở trọ: Không dám về phòng vì… quá nóng
Xu Hướng 24 là chương trình trực tiếp bàn luận về kinh tế, xã hội, được phát trực tiếp từ thứ hai đến thứ sáu hàng tuần trên các nền tảng Báo Thanh Niên.Tính năng nào thiếu trên iOS 17 nếu dùng iPhone cũ?
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Almira Bảo Hà, Kelly Ngọc Anh khoe thần thái trên sàn diễn Seoul Fashion Week
Vùng Donbas, gồm tỉnh Donetsk và Lugansk, hiện là mặt trận chính và mục tiêu hàng đầu trong chiến dịch quân sự của Nga. Dữ liệu tình báo nguồn mở và định vị địa lý cho thấy Nga đang nắm giữ hơn 80% lãnh thổ Donbas, gồm 98,5% tỉnh Luhansk và 70% diện tích Donetsk.Quân đội Nga mô tả Kurakhove là trung tâm hậu cần quan trọng của quân đội Ukraine. Theo Bộ Quốc phòng Nga, "để mất thành phố sẽ khiến Kyiv gặp nhiều khó khăn trong hỗ trợ kỹ thuật và hậu cần cho lực lượng tại mặt trận Donetsk. Họ cũng không thể triển khai các khẩu đội pháo binh từ khu vực này để tấn công thành phố Donetsk".Bộ Quốc phòng Nga nói rằng quân đội Ukraine đã biến Kurakhovo thành pháo đài kiên cố trong hơn 10 năm qua, với mạng lưới cứ điểm rộng lớn và hệ thống liên lạc ngầm. Thành phố này còn được che chắn bởi một hồ chứa nước ở phía bắc, hạn chế đáng kể khả năng cơ động của các đơn vị xung kích Nga. Theo phía Nga, Ukraine tập trung tại đây khoảng hơn 15.000 quân.Bộ Quốc phòng Nga cho rằng việc giành được Kurakhove sẽ giúp quân đội nước này “mở rộng không gian tác chiến, đẩy nhanh tốc độ kiểm soát tỉnh Donetsk".Nhưng trong cùng thời điểm thì Ukraine hôm qua đã phát động một cuộc tấn công mới ở vùng Kursk ở miền tây nước Nga, nơi lực lượng Kyiv đã kiểm soát một số khu vực trong suốt 5 tháng qua.Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong một cuộc trả lời phỏng vấn mới đây cho rằng Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump sẽ có thể buộc Nga tham gia các cuộc hòa đàm và chấm dứt chiến sự ở Ukraine.Trong cuộc phỏng vấn kéo dài 3 giờ với nhà báo Mỹ Lex Fridman được phát hôm 5.1, ông Zelensky cho rằng vị tổng thống đắc cử thuộc đảng Cộng hòa có vai trò quyết định trong việc đảm bảo an ninh của Ukraine, mở đường cho sự đàm phán dàn xếp còn được châu Âu ủng hộ.Ông Zelensky tuyên bố: "Ông Trump và tôi sẽ đạt được thỏa thuận và... đưa ra các cam kết an ninh mạnh mẽ, cùng với châu Âu, và sau đó chúng ta có thể nói chuyện với phía Nga".Trong chiến dịch tranh cử của mình, ông Trump tuyên bố sẽ mang lại hòa bình cho Ukraine ngay lập tức, dù không nói bằng cách nào. Ông đã chỉ trích mạnh mẽ khoản viện trợ quân sự khổng lồ được gửi đến Ukraine dưới thời Tổng thống Joe Biden và bày tỏ sự nghi ngờ về việc Mỹ tham gia NATO.Khi được hỏi Ukraine cần gì để đồng ý ngừng bắn, ông Zelensky trả lời là cần có sự đảm bảo an ninh, tốt nhất là trong khuôn khổ NATO.Ngoài ra, Tổng thống Ukraine còn cảnh báo rằng NATO sẽ bị ảnh hưởng nếu Mỹ giảm các cam kết hoặc rút khỏi liên minh, điều mà ông Trump nhiều lần ám chỉ.Tổng thống Ukraine cảnh báo việc Mỹ rời khỏi khối sẽ là "sự kết thúc, nghĩa là cái chết của NATO".Trong gần 3 năm chiến sự qua, sự hỗ trợ của NATO có giá trị sống còn đối với Ukraine, không chỉ về kinh phí, vũ khí đạn dược và các trang thiết bị quân sự khác, mà cả về huấn luyện tân binh. Nhiều nước phương Tây đã giúp Ukraine tổ chức huấn luyện và trang bị cho những lữ đoàn mới theo chuẩn NATO. Tuy nhiên, một đơn vị do Pháp giúp huấn luyện, mang cái tên mỹ miều là “Anna xứ Kyiv” đã bị nêu danh trong một vụ bê bối lớn và đang bị điều tra.Trang The Kyiv Independent hôm nay dẫn lời Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi cho hay đã chỉ đạo củng cố Lữ đoàn Cơ giới 155 sau thông tin về tình trạng đào ngũ và quản lý yếu kém. TƯớng Syrsky nhấn mạnh sẽ chú trọng xây dựng năng lực cho đơn vị điều khiển máy bay không người lái của lữ đoàn, và giải quyết các vấn đề khó khăn khác. Tình hình cuộc xung đột tại Gaza, Israel và Hamas hôm 5.1 đã tranh cãi về các chi tiết của một thỏa thuận nhằm ngừng giao tranh ở Dải Gaza và đưa các con tin về nhà, trong khi các quan chức Palestine cho biết các cuộc ném bom tăng cường của Israel đã giết chết hơn 100 người vào cuối tuần qua.Một quan chức Hamas cho biết nhóm này đã phê duyệt danh sách 34 con tin Israel sẽ được trao trả như một phần của thỏa thuận cuối cùng có thể dẫn đến lệnh ngừng bắn. Tuy nhiên, văn phòng Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã nhanh chóng đưa ra tuyên bố nói rằng Hamas chưa cung cấp danh sách con tin.
Trong diễn biến khác, chiết khấu bán lẻ xăng dầu được các thương nhân phân phối thông báo về doanh nghiệp bán lẻ cũng đang ở mức khá cao, trên dưới 1.500 đồng/lít.
Công trình kéo dài, gây nguy hiểm
Trước đó, ngày 24.3, bệnh nhân L.K.V (23 tuổi, xã Biển Bạch Đông, H.Thới Bình) được người thân đưa đến Bệnh viện đa khoa Cà Mau trong tình trạng đau buốt vùng hậu môn.
