Tuyên cáo chờ hành động
Chúng tôi làm việc với nhau thật dễ, và chơi với nhau thật vui. Trải qua mấy chục năm sống ở Quảng Ngãi, tôi đã ngày càng thấu hiểu người Quảng Ngãi, thông qua những người bạn, những đứa em, đứa cháu của mình hơn. Có thể với xã hội bây giờ, cách sống thật thà, dễ tin, dễ mến của người Quảng Ngãi, thông qua những người tôi quen biết hay thân thiết, chưa chắc đã mang lại cho họ may mắn. Nhưng "Rằng quen mất nết đi rồi", họ vẫn sống như vậy, đối đãi với cuộc đời như vậy, và chấp nhận những rủi ro, nếu có, cũng với tâm thế tự tại, không phải giống một người đắc đạo, mà giống một người quen sống mở lòng. Chẳng biết có phải như bây giờ người ta hay nói: "Mở lòng mình ra sẽ gặp thế giới", vì tâm tính người Quảng Ngãi, tôi biết, không quá phức tạp. Không quá nghĩ ngợi sâu xa. Mà nhiều khi, ngay thẳng, bộc trực, dù có khôn khéo thì vẫn dễ gần. Dĩ nhiên, "người Quảng Ngãi hiện đại" bây giờ thì có những cái khác với "người Quảng Ngãi truyền thống". Nhưng tôi nghĩ, những nét đặc trưng làm nên hồn vía người Quảng Ngãi vẫn khá sâu đậm trong tính cách người Quảng Ngãi trẻ hiện nay.Nhận định Premier League (2 giờ 15 ngày 12.5): Man City tận dụng sự thiếu ổn định của Wolverhampton
Trên sân Pleiku, Công Phượng trải qua trận cầu giàu cảm xúc. Anh không ăn mừng khi sút tung lưới Phan Đình Vũ Hải, gỡ hòa 1-1 cho CLB Bình Phước. Trước đó, HAGL mở tỷ số nhờ cú đệm bóng trong vòng cấm của Dụng Quang Nho. Đến loạt đá luân lưu may rủi, cựu tiền đạo HAGL lãnh nhiệm vụ thực hiện cú đá đầu tiên và tiếp tục dứt điểm tung lưới đội bóng cũ. CLB Bình Phước cũng có lợi thế khi Châu Ngọc Quang thực hiện hỏng ngay sau đó. Nhưng trong ngày nhà vô địch AFF Cup 2024 Trần Trung Kiên thi đấu quá xuất sắc cản được 2 quả luân lưu, thầy trò HLV Nguyễn Anh Đức chấp nhận kết thúc hành trình Cúp quốc gia ở vòng 16 đội.CLB Bình Phước sẽ không vui với kết quả trên, nhưng trận thua HAGL cũng sẽ cho đội bóng này nhiều bài học. Mùa này, Công Phượng đã có 6 bàn thắng, 1 kiến tạo, góp công lớn giúp CLB Bình Phước vẫn đang bám đuổi đội Ninh Bình trên bảng xếp hạng giải hạng nhất. Với tỷ lệ đóng góp bàn thắng lên đến gần 80%, Công Phượng vẫn là một cầu thủ quá quan trọng, xứng đáng trở thành chỗ dựa về chuyên môn lẫn tinh thần cho các cầu thủ CLB Bình Phước.Tuy nhiên, CLB Bình Phước lại đang phụ thuộc quá nhiều vào Công Phượng, có nghĩa là khi ngôi sao sáng nhất bị khóa chặt, đội bóng này không có phương án tấn công nào khác. Điều này được thể hiện rõ rệt trong trận gặp HAGL. Trước một hàng phòng ngự chơi quyết liệt, kỷ luật, với những trung vệ trẻ khỏe như Phạm Lý Đức, Dụng Quang Nho, Công Phượng không thể hiện được nhiều. Bàn thắng của cầu thủ này cũng chỉ đến sau khi thủ thành Vũ Hải mắc sai lầm. Tình trạng CLB Bình Phước bế tắc khi Công Phượng bế tắc cũng đã diễn ra nhiều lần ở mùa giải này.Bài toán phụ thuộc vào Công Phượng cần được HLV Anh Đức sớm giải quyết. Nếu không trong cuộc đua giành vé thăng hạng V-League mùa tới, họ rất có thể bị tụt lại phía sau. Bởi đối thủ cạnh tranh trực tiếp là CLB Ninh Bình đang có rất nhiều ngòi nổ. Ngoài Hoàng Đức, HLV Nguyễn Việt Thắng còn có Mạch Ngọc Hà, Nguyễn Quốc Việt, Đinh Thanh Bình… sở hữu phong độ cao.Chất lượng đội hình CLB Bình Phước không quá thua kém đội Ninh Bình. Trên hàng công, họ vẫn có rất nhiều hảo thủ như Hồ Sỹ Giáp, Hồ Tuấn Tài, Lê Thanh Bình, Nguyễn Kiên Quyết. Đây đều là những cầu thủ đã có kinh nghiệm thi đấu tại V-League. Đáng chú ý, Thanh Bình là một tiền đạo rất có duyên ở giải hạng nhất, từng giúp CLB Bình Định, Khánh Hòa trở lại V-League. Tuy nhiên, đến lúc này HLV Anh Đức vẫn chưa thể chọn ra bộ khung ăn ý nhất để giúp khả năng tấn công của CLB Bình Phước được cải thiện. Ngoài Công Phượng, những cầu thủ kể trên gần như chưa để lại dấu ấn nào.Một đội bóng cạnh tranh chức vô địch cần có ngôi sao biết tỏa sáng đều đặn như Công Phượng. Tuy nhiên, đó mới chỉ là điều kiện cần, điều kiện đủ là có thêm nhiều cầu thủ biết thay ngôi sao đó tỏa sáng để tạo ra sự đa dạng, khiến đối thủ không thể bắt bài. Và CLB Bình Phước đang chưa có điều kiện đủ này. Bà Rịa-Vũng Tàu 1-1 Ninh Bình (luân lưu: 2-4)HAGL 1-1 Bình Phước (luân lưu: 4-3)CLB Hà Nội 0-0 Đồng Tháp (luân lưu: 3-4)
Học bổng của Chính phủ Ba Lan có yêu cầu gì ở ứng viên?
Tại miền Bắc, giá heo hơi thấp nhất 68.000 đồng/kg tại Nam Định, Ninh Bình và Lào Cai. Trong khi đó có đến 7 địa phương duy trì mức cao nhất 70.000 đồng/kg gồm: Hà Nội, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Tuyên Quang, Hải Dương và Hưng Yên. Các tỉnh còn lại đồng giá 69.000 đồng/kg.Trong khi đó, 69.000 đồng/kg lại là giá heo hơi cao nhất tại khu vực miền Trung và Tây nguyên, ghi nhận tại Thanh Hóa và Lâm Đồng. Các tỉnh thành gồm Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định và Khánh Hòa có giá heo hơi 67.000 đồng/kg, thấp nhất khu vực. Những tỉnh thành còn lại đồng giá 68.000 đồng/kg.Tại khu vực miền Nam, giá heo hơi ở Bà Rịa-Vũng Tàu tăng 1.000 đồng lên 69.000 đồng/kg bằng với Đồng Nai, Tây Ninh và Kiên Giang. Tại An Giang, giá heo hơi cũng tăng 1.000 đồng lên 68.000 đồng/kg, đây là mức giá phổ biến của các tỉnh thành trong khu vực này. Các tỉnh Vĩnh Long, Hậu Giang, Bạc Liêu và Trà Vinh đồng giá 67.000 đồng/kg. Giá heo hơi bình quân cả nước hiện 68.200 đồng/kg. Giá heo hơi của Công ty C.P Việt Nam là 69.500 đồng/kg ở miền Bắc và 67.000 đồng/kg ở miền Nam.Tại TP.HCM, ở các chợ đầu mối, giá heo mảnh từ 85.000 - 88.000 đồng/kg. Giá một số mặt hàng thịt heo phổ biến tại các chợ lẻ như: ba rọi 166.000 đồng/kg, sườn non 182.000 đồng/kg, sườn già 111.000 đồng/kg, nạc vai 115.000 đồng/kg, nạc đùi 119.000 đồng/kg… Công ty Vissan cho biết, mùa tết năm nay công ty dự kiến cung cấp gần 930 tấn thực phẩm tươi sống, tăng 5% so với năm trước. Bên cạnh đó là 3.700 tấn thực phẩm chế biến, tăng 8% so với cùng kỳ. Đặc biệt, từ ngày 26 - 28.1 (ngày 27 - 29 tết), Vissan sẽ áp dụng chương trình giảm giá sâu lên đến 30% cho khách hàng, trong giai đoạn trước và sau tết là các chương trình giảm giá từ 10 - 20% tại các siêu thị và điểm bán trên toàn quốc.
Báo cáo tại đại hội, HĐQT ngân hàng cho biết, LPBank đã hoàn thành vượt mức một số chỉ tiêu được ĐHĐCĐ giao phó.
Giá phòng khách sạn 6 sao Reverie của Vạn Thịnh Phát đắt cỡ nào?
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
