Người Trung Quốc đau đầu vì xuân vận trong mùa dịch: nên đi hay nên ở?
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Khi các nước Ả Rập tận dụng thời cơ
Hẻm 16 Nguyễn Văn Hưởng, P.Thảo Điền, TP.HCM, sạch sẽ, rộng rãi. Xung quanh nhà người dân có trồng cây cảnh đan xen hoa kiểng tạo nên bóng mát dễ chịu.
Những tấm lòng vàng 01.04.2023
Chiều 25.2, Trưởng ban Tổ chức T.Ư Lê Minh Hưng (Trưởng đoàn kiểm tra) và Chủ tịch Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam Đỗ Văn Chiến chủ trì hội nghị công bố quyết định kiểm tra của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2025 đối với Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể T.Ư.Theo quyết định kiểm tra của Bộ Chính trị, Ban Bí thư được công bố, nội dung kiểm tra bao gồm việc thực hiện tổng kết Nghị quyết 18 về sắp xếp, tinh gọn bộ máy, gắn với việc thành lập và hoạt động của các đảng bộ mới; tổ chức thực hiện Chỉ thị 35 về đại hội đảng các cấp, tiến tới Đại hội XIV của Đảng; việc triển khai thực hiện Nghị quyết 57 về đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia và thực hiện Kết luận 123 của T.Ư Đảng về bổ sung mục tiêu tăng trưởng 2025 trên 8%.Phát biểu tại hội nghị, Trưởng ban Tổ chức T.Ư Lê Minh Hưng, Trưởng đoàn kiểm tra, cho biết nội dung của đoàn kiểm tra là đánh giá kết quả thực hiện trong quán triệt và tổ chức thực hiện trên thực tế của các cấp ủy đảng với 4 nhiệm vụ rất quan trọng.Theo ông Lê Minh Hưng, đây là nét mới trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. "Việc kiểm tra được tiến hành ngay sau khi T.Ư Đảng, Bộ Chính trị ra nghị quyết, để đánh giá việc quán triệt, lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện như thế nào ngay từ khi mới ban hành chứ không đợi sau này mới sơ kết, tổng kết", ông Hưng nhấn mạnh.Trưởng ban Tổ chức T.Ư cũng nhấn mạnh, việc kiểm tra đặt trong bối cảnh các tổ chức đảng, cơ quan, tổ chức vừa thực hiện sắp xếp, tinh gọn bộ máy còn giúp Bộ Chính trị, Ban Bí thư nắm bắt khó khăn, vướng mắc nảy sinh để kịp thời chỉ đạo, xử lý, giúp bộ máy hoạt động thông suốt; cùng đó phát hiện cách làm hay, mô hình tốt để nhân rộng.Với nhiệm vụ sắp xếp, tinh gọn bộ máy, ông Lê Minh Hưng cho biết, tại Kết luận 126 mới đây, Bộ Chính trị yêu cầu Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể T.Ư phải hoàn thành kiện toàn nhân sự, quyết định thành lập, cơ cấu tổ chức đảng đảng ủy trực thuộc, cơ quan tham mưu giúp việc của các đảng ủy mới thành lập và cơ quan tham mưu, giúp việc của các cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc.Cùng đó, phải rà soát chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của các cơ quan, tổ chức trực thuộc. Nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp lại các tổ chức chính trị - xã hội, hội quần chúng về trực thuộc T.Ư MTTQ Việt Nam, đồng bộ với cơ cấu tổ chức đảng hiện nay; đề xuất chủ trương sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật, quy định của Đảng có liên quan."Đi kèm với đề án sắp xếp, tinh gọn bộ máy tổ chức thì phải đề xuất sửa đổi văn bản pháp luật, kể cả một số văn bản pháp luật rất quan trọng, như Hiến pháp và văn bản có liên quan", ông Lê Minh Hưng nhấn mạnh, và đề nghị Đảng ủy MTTQ nghiên cứu, đóng góp ý kiến về vấn đề này.Theo ông Hưng, việc triển khai đúng tinh thần "vừa chạy, vừa xếp hàng", làm kỹ lưỡng, cẩn trọng nhưng phải nhanh. "Theo Kết luận 126 thì bộ máy chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp huyện như thế nào, đi kèm với việc đó là các tổ chức chính trị xã hội từ T.Ư đến địa phương sắp xếp lại ra sao? Các tổ chức đảng tới đây sắp xếp thế nào?", ông Lê Minh Hưng cho biết và nói đây là vấn đề đang phải nghiên cứu nhanh để báo cáo T.Ư, vì T.Ư Đảng có thể họp trước tháng 5. Với đề án bổ sung mục tiêu tăng trưởng 2025 trên 8%, ông Lê Minh Hưng cũng đề nghị Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể T.Ư tham gia huy động nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời phòng, chống lãng phí để đạt được mục tiêu T.Ư đề ra.
Ngày 1.2, UBND H.Kon Plông (Kon Tum) cho biết, trong kỳ nghỉ lễ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 (tính đến ngày 31.1, tức mùng 3 tết) đã có khoảng 200.000 lượt du khách đến với Măng Đen, doanh thu đạt hơn 71 tỉ đồng.Cũng theo UBND H.Kon Plông, trên địa bàn có 139 cơ sở lưu trú với 1.250 phòng, công suất phục vụ 6.000 lượt khách/ngày đêm. Trong đó, các cơ sở lưu trú hầu hết tập trung ở TT.Măng Đen (H.Kon Plông). Bà Bạch Thị Mân, Phó giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Kon Tum, cho biết năm nay khách đến Măng Đen đông hơn vì hoa anh đào nở rộ đúng dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ. Lý do quan trọng hơn là Khu du lịch Măng Đen đã xây dựng được thương hiệu là điểm đến "an toàn, thân thiện, mến khách"; có nhiều sản phẩm du lịch độc đáo; cách phục vụ chu đáo với phương châm lấy khách là trung tâm phục vụ. Thương hiệu này đã được khẳng định trong lòng du khách.Cũng theo bà Mân, khu du khách đến với Măng Đen, người đồng bào tại chỗ cũng đã được hưởng lợi thông qua các hoạt động phục vụ du lịch, biểu diễn cồng chiêng, kinh doanh đặc sản địa phương. Nhờ đó, người đồng bào dân tộc thiểu số ở Măng Đen sẽ tích cực bảo tồn văn hoá, giúp văn hoá đồng bào các dân tộc thiểu số được lưu truyền rộng khắp.Để bảo đảm có chỗ cho khách lưu trú, H.Kon Plông đã huy động phòng nghỉ dự phòng ở khu vực lân cận, sẵn sàng đưa khách về ở nếu cơ sở lưu trú tại Măng Đen quá tải. Cùng với đó, UBND H.Kon Plông đã tổ chức các chương trình văn hoá, văn nghệ tại 2 địa điểm là chợ phiên Măng Đen và khu phố đêm Măng Đen (TT.Măng Đen) phục vụ du khách xuyên suất trong dịp tết. Tại đây, các ca sĩ, nghệ sĩ, ban nhạc nhóm múa biểu diễn các tiết mục đặc sắc. Đan xen trong các chương trình này là các tiết mục biểu diễn cồng chiêng, múa xoang, biểu diễn nhạc cụ saxophone, t'rưng, đàn đá… Đặc biệt, dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 đúng vào dịp hoa anh đào ở Măng Đen nở rực rỡ đã thu hút đông đảo du khách tới ngắm hoa anh đào.
Áo xanh tình nguyện xây đường nông thôn
Ngày 15.2, Công an tỉnh Phú Thọ cho biết vừa phát hiện và đấu tranh xử lý 3 hội nhóm kín trên Zalo với 2.714 thành viên có hoạt động báo chốt lực lượng CSGT trên địa bàn.Trong số này, nhóm "ATGT PHÚ THỌ" với 989 thành viên, do Nguyễn Như P. (62 tuổi, trú tại TP.Việt Trì, Phú Thọ) và Trần Duy A. (46 tuổi, trú tại H.Yên Lạc, Vĩnh Phúc) quản trị.Hai nhóm còn lại có tên "Lái Xe An Toàn 1" với 947 thành viên và "Lái Xe An Toàn 2" với 778 thành viên, do Nguyễn Đình C. (47 tuổi) và Tạ Thế L. (40 tuổi, cùng trú tại TP.Việt Trì) quản trị.Theo công an, thành viên trong 3 nhóm kín nêu trên đều sử dụng các từ "lóng" như "có nắng", "có ong", "có bắn chim", "đo thân nhiệt"… để ám chỉ hoạt động của lực lượng CSGT đang làm nhiệm vụ.Mục đích hoạt động chính là để thông báo chốt tuần tra, kiểm soát giao thông trên các tuyến đường trên địa bàn tỉnh để các thành viên khác biết, né tránh.Làm việc với cơ quan chức năng, nhóm quản trị viên đều thừa nhận hành vi tạo lập, duy trì và đưa thông tin báo chốt giao thông trên hội nhóm là vi phạm pháp luật. Công an tỉnh Phú Thọ đã tiến hành xử phạt đối với 3 trong số 4 người về hành vi "thu thập, xử lý và sử dụng tin của tổ chức, cá nhân khác mà không được sự đồng ý hoặc sai mục đích theo quy định của pháp luật", với mức phạt 25 triệu đồng, theo quy định tại điểm e khoản 3 điều 102 Nghị định 15/2020.Đối với cá nhân còn lại, công an đang tiếp tục củng cố hồ sơ, xử lý theo quy định pháp luật.