NATO đồng ý cung cấp các hệ thống phòng không cho Ukraine
Cơ quan hàng không liên bang Mỹ (FAA) thông báo chiếc máy bay Boeing 737-800, chuyến bay 1006, của American Airlines đã hạ cánh khẩn cấp xuống sân bay quốc tế Denver (bang Colorado) không lâu sau khi cất cánh ngày 13.3 do trục trặc động cơ, theo Reuters.Chiếc máy bay chở 172 hành khách và phi hành đoàn 6 người khi đó đang trên đường từ thành phố Colorado Springs (bang Colorado) sang thành phố Dallas (bang Texas) thì phi hành đoàn phát hiện rung động trong động cơ.Theo ABC News, máy bay chuyển hướng sau khi cất cánh được 20 phút và đã ở trên không trong khoảng 1 giờ trước khi hạ cánh.Hãng hàng không thông báo sau khi hạ cánh an toàn và di chuyển đến bãi đậu tại sân bay, chuyến bay 1006 gặp vấn đề liên quan động cơ. Vụ việc xảy ra vào khoảng 17 giờ 15, giờ địa phương.Nhiều video được quay lại và đăng trên mạng xã hội cho thấy các hành khách đứng trên cánh máy bay và trượt xuống máng trượt thoát hiểm trong khi động cơ máy bay bốc khói ngùn ngụt.Toàn bộ hành khách và phi hành đoàn rời khỏi máy bay và được đưa vào nhà ga. Một số người bị thương nhẹ trong quá trình sơ tán. "Chúng tôi cảm ơn thành viên tổ bay, đội tại Denver và lực lượng phản ứng ban đầu vì hành động nhanh chóng và dứt khoát của họ với sự an toàn của toàn bộ người trên máy bay và dưới đất là ưu tiên", hãng bay thông báo.FAA nói sẽ điều tra vụ việc trong khi Boeing từ chối bình luận.Đây là trường hợp mới nhất liên quan các sự cố an toàn hàng không tại Mỹ trong thời gian gần đây. Hôm 29.1, một máy bay chở khách của American Airlines va chạm trên không với trực thăng quân sự khiến 67 người thiệt mạng.Phẫn nộ ô tô nghênh ngang chạy ngược chiều cao tốc, nháy đèn đòi nhường đường
Đón làn sóng du khách Ấn Độ về Đà Nẵng
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Thông tin trên được Phó giám đốc Sở GTVT TP.HCM Bùi Hòa An báo cáo tại cuộc họp về tình hình giao thông trên địa bàn và công tác phối hợp phục vụ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 tại một số khu vực trọng điểm diễn ra sáng 13.1.Ông An cho biết khu vực trung tâm hiện thường xuyên tổ chức sự kiện, nhu cầu đi lại cuối năm tăng trong khi hạ tầng giao thông, đường phố nhỏ hẹp lại có nhiều nút giao gần nhau.Theo dữ liệu của Sở GTVT TP.HCM từ ngày 1 - 13.1, lưu lượng xe tăng 2,8 - 11,4% so với những ngày trước, khu vực trung tâm ùn ứ gia tăng. Nhu cầu đi lại từ nay đến Tết Nguyên đán sẽ tăng cao, tập trung ở các đầu mối vận tải lớn như sân bay, bến xe…Về giải pháp, ông An cho biết Sở GTVT đang phối hợp Công an TP.HCM lắp đặt bảng chỉ dẫn cho phép xe máy rẽ phải khi đèn đỏ tại nhiều giao lộ khu vực trung tâm, đến trưa nay đã lắp hơn 130 vị trí. Sắp tới, 2 đơn vị tiếp tục phối hợp để thống nhất tiêu chí lắp đặt.Ngoài ra, Sở GTVT cũng triển khai nhiều giải pháp khác bao gồm điều chỉnh đèn tín hiệu cho phù hợp, cập nhật tình hình giao thông liên tục cũng như phối hợp các lực lượng phân luồng, xử lý các điểm ùn tắc.Ông Nguyễn Thành Lợi, Phó trưởng ban chuyên trách Ban An toàn giao thông TP.HCM đánh giá việc tuân thủ quy định của người dân được nâng cao sau khi Nghị định 168/2024 của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 1.1.Qua khảo sát của đơn vị này, trước đây vào khung giờ cao điểm, nhiều người dân không chấp hành đèn tín hiệu, đa số rẽ phải khi đèn đỏ hoặc lấn trái để dừng. Đến nay, người dân tuân thủ tốt hơn do mức phạt theo Nghị định 168/2024 khá cao cùng với việc lực lượng CSGT mở đợt cao điểm, tuần tra, kiểm soát nhiều hơn.Dù vậy, ông Lợi cũng nhìn nhận thực tế còn nhiều người, nhất là shipper vẫn còn lưu thông trên vỉa hè, taxi dừng đón trả khách bất chấp quy tắc gây mất an toàn và gây ùn tắc. Ban An toàn giao thông TP.HCM đánh giá tình trạng phương tiện đông đúc đang tăng lên, nhất là giờ cao điểm, ở những tuyến đường hẹp. Phó trưởng ban An toàn giao thông TP.HCM đề nghị Sở GTVT tiếp tục khắc phục một số bất cập liên quan đến tổ chức giao thông, thời lượng đèn tín hiệu; bố trí làn rẽ phải hoặc đưa ra những tiêu chí cụ thể của việc cho phép rẽ phải khi đèn đỏ làm cơ sở nhân rộng trên địa bàn."Cần hạn chế lắp đặt tràn lan dẫn đến người dân tiếp tục thói quen tiếp tục rẽ phải khi đèn đỏ", ông Lợi khuyến nghị, đồng thời lưu ý lái xe khi rẽ phải cần tuyệt đối tuân thủ, ưu tiên cho người đi bộ, khuyết tật đang qua đường.Trong khi đó, đại tá Nguyễn Đình Dương, Phó giám đốc Công an TP.HCM, cho biết người dân gần tới giao lộ hiện có xu hướng khi đèn xanh còn khoảng 5 giây là bắt đầu dừng. Do bề rộng mặt đường so với lưu lượng xe không đủ dẫn đến ùn ứ ở gần giao lộ.Đại tá Dương nêu điểm tích cực từ đầu năm đến nay là số vụ tai nạn giao thông giảm hẳn, giảm 24% so với cùng kỳ. Công an TP.HCM đang tập trung bố trí lực lượng phân luồng từ xa, điều tiết thông qua hệ thống camera, tập trung xử lý sự cố tai nạn giao thông...
Chia sẻ của chuyên gia về nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn từ bệnh tiểu đường
Mặc dù nhiều nguồn tin tỏ ra lạc quan về tác động của trận động đất đối với ngành sản xuất chip trong khu vực nhưng hậu quả dường như lại khác. Sau khi tiến hành phân tích sâu hơn, các phương tiện truyền thông địa phương đã đưa ra cảnh báo rằng TSMC có thể phải loại bỏ tới 20.000 tấm silicon có chip do ảnh hưởng của trận động đất. Thông tin này được tờ Commercial Times của Đài Loan dẫn nguồn từ một số cơ quan chính thức.Hiện tại, hoạt động tại hai nhà máy Fab 14 và Fab 18 ở Đài Nam đã bị đình chỉ, điều này có thể dẫn đến sự sụt giảm doanh thu của TSMC trong quý đầu tiên năm nay. Tuy nhiên, các cơ sở đóng gói chip CoWoS của TSMC không bị ảnh hưởng, đảm bảo công ty vẫn có khả năng đáp ứng nhu cầu sản xuất chip cho Nvidia.Tại các công trường xây dựng của TSMC cho nhà máy mới, việc kiểm tra an toàn đã được hoàn tất trong vòng 24 giờ sau trận động đất với công việc đã tiếp tục diễn ra. Mặc dù các cơ sở ở Đài Nam được thiết kế để chịu được động đất lên tới 7 độ Richter, nhưng trận động đất này kéo dài hơn dự kiến khiến nó có thể gây gián đoạn cho hoạt động của thiết bị xử lý. Một số dây chuyền sản xuất chip đã phải tạm dừng để kiểm tra và khởi động lại, với thời gian ngừng hoạt động có thể kéo dài từ một ngày trở lên.Việc đánh giá thiệt hại từ trận động đất này sẽ cần thời gian. Hiện tại, ước tính có từ 10.000 đến 20.000 tấm silicon bị ảnh hưởng. TSMC tại Đài Nam sản xuất chip 3nm và 5nm cho các khách hàng lớn như Apple, Intel, Nvidia và AMD, nhưng mức độ thiệt hại đối với họ vẫn chưa được xác định rõ ràng.
