Lao động làm việc kém năng suất, công ty đơn phương chấm dứt hợp đồng được không?
Rạng sáng 30.12 (giờ Việt Nam), tổ chức phi lợi nhuận đại diện cựu tổng thống là Trung tâm Carter đã ra thông báo về sự ra đi của cựu Tổng thống Mỹ Jimmy Carter.Theo AFP dẫn thông báo từ trung tâm, lễ tưởng niệm dành cho công chúng sẽ được tổ chức ở thành phố Atlanta (bang Georgia) và thủ đô Washington.Ông Carter, Tổng thống Mỹ thứ 39 (nhiệm kỳ 1977-1981), đã được chăm sóc ở nhà an dưỡng từ giữa tháng 2.2023 tại thành phố quê nhà Plains.Vợ ông, cố đệ nhất phu nhân Rosalynn Carter, qua đời vào tháng 11.2023, thọ 96 tuổi.Hôm 29.12.2024, tới lượt ông Carter qua đời trong vòng tay gia đình tại nhà riêng ở cùng thành phố.Ông Carter từng là cựu tổng thống Mỹ sống lâu nhất. Theo CNN, ông vượt qua căn bệnh ung thư não vào năm 2015 nhưng phải đối mặt với một loạt vấn đề sức khỏe vào năm 2019 và đã phải được phẫu thuật để loại bỏ áp lực lên não. Ông từng là nông dân trồng đậu phộng và là trung úy hải quân trước khi tham gia chính trị, rồi giữ chức thống đốc bang Georgia một nhiệm kỳ và trở thành tổng thống thứ 39 của Mỹ, từ năm 1977 đến năm 1981.Trong những năm sau nhiệm kỳ tổng thống, ông Carter đã thành lập Trung tâm Carter cùng với vợ của mình là bà Rosalynn Carter, với hy vọng thúc đẩy hòa bình và sức khỏe của thế giới. Cựu Tổng thống Carter đã nhận được giải Nobel Hòa bình năm 2002 vì những nỗ lực thúc đẩy hòa bình trên toàn cầu.Trong một tuyên bố từ Nhà Trắng hôm 29.12, Tổng thống Mỹ Joe Biden nhấn mạnh: "Hôm nay, nước Mỹ và thế giới đã mất đi một nhà lãnh đạo, chính khách và nhà nhân đạo phi thường".Tổng thống đắc cử Donald Trump thì nói "tất cả chúng ta đều nợ ông Carter một lời cảm ơn". Trên mạng xã hội, ông Trump viết: "Những thách thức mà ông Jimmy phải đối mặt trên cương vị tổng thống xuất hiện trong thời điểm then chốt đối với nước Mỹ và ông ấy đã làm mọi thứ trong khả năng của mình để cải thiện cuộc sống của tất cả người Mỹ".Cựu Tổng thống Bill Clinton cho biết ông Carter đã "làm việc không mệt mỏi vì một thế giới tốt đẹp hơn, công bằng hơn". Trong một tuyên bố chung với vợ là cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton, ông Clinton nói rằng ông Carter "sống để phục vụ người khác - cho đến phút cuối cùng".Cựu Tổng thống George W. Bush chia sẻ những nỗ lực của ông Carter nhằm để lại một thế giới tốt đẹp hơn không chỉ dừng lại ở nhiệm kỳ tổng thống. Còn cựu Tổng thống Barack Obama nói ông Carter "đã dạy cho tất cả chúng ta ý nghĩa của việc sống một cuộc sống khoan dung, nhân phẩm, công bằng và phục vụ".Bản phối mùa hè kín hở của sao Việt với blazer dáng ngắn, phom rộng cá tính
Tại hội thảo, các nhà khoa học đã một lần nữa khẳng định Ninh Bình là vùng đất có nhiều danh lam, thắng cảnh, kỳ quan thiên nhiên đặc sắc. Nơi đây, từng ghi dấu ấn từ hàng vạn năm trước, tổ tiên xa xưa chọn là nơi cư trú, thích ứng linh hoạt với biến động môi trường sống tạo nên một dạng thức văn hóa độc đáo thời tiền, sơ sử, làm tiền đề để cố đô Hoa Lư được chọn làm kinh đô của nhà nước Đại Cồ Việt.
Tứ đại danh trà Trung Quốc dùng chiêu đãi nguyên thủ quốc gia có gì đặc biệt?
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.
Theo ghi nhận của chúng tôi sáng mùng 3 tết, tại quảng trường 24.3, đã hơn 10 giờ vẫn có rất đông người chấp nhận dang nắng để xếp hàng được chụp ảnh cùng với cặp linh vật rắn. Nhiều người mang kính mát, dùng ô, áo khoác để che chắn. Mặc dù trời nắng chói chang nhưng ai nấy cũng đều vui vẻ, háo hức du xuân. Tại quảng trường 24.3, có rất nhiều linh vật rắn được tạo hình, từ hình dáng ngộ nghĩnh, đáng yêu đến mạnh mẽ, oai dũng. Tuy nhiên, nổi bật nhất là cặp linh vật rắn màu vàng tươi, rực rỡ được đặt ngay tại vị trí trung tâm. Vượt quãng đường hơn 20 km để đưa vợ con đến đây du xuân, chụp ảnh check-in cùng với cặp linh vật rắn, Trần Tấn Bảo (28 tuổi), ngụ tại thị trấn Hà Lam, H.Thăng Bình (tỉnh Quảng Nam), chia sẻ: “Năm nào 2 vợ chồng cũng đi du xuân ở đây, sáng nay nhà mình đến đây từ lúc 9 giờ. Năm nay quảng trường được trang trí rất đẹp với rất nhiều hoa tươi, đặc biệt là cặp linh vật rắn vô cùng nổi bật”.Bảo cho biết vì có đông người muốn chụp ảnh cùng với linh vật rắn nên phải xếp hàng đợi để tới lượt. “Mình ấn tượng nhất với chú rắn hổ mang vô cùng mạnh mẽ, được chạm khắc tinh xảo và tỉ mỉ”, Bảo cho hay.Đang vui vẻ cùng mẹ của mình lưu giữ lại những hình ảnh của năm mới, chị Nguyễn Thị Thanh Thủy (35 tuổi), ngụ tại xã Tiên Mỹ, H.Tiên Phước (tỉnh Quảng Nam), nói: “Đây là lần đầu tiên 2 mẹ con mình đến đây du xuân. Mình thấy khung cảnh ở đây rất đẹp, không khí thì đông vui, rộn ràng, ai cũng vui vẻ hết. Mình thích nhất là cặp linh vật rắn, bởi màu vàng rực rỡ và bắt mắt, mong sẽ có một năm mới tài lộc, may mắn”.Vì có khá nhiều người đợi để được check-in với cặp linh vật rắn nên mẹ con chị Thủy ưu tiên chụp ảnh với những tiểu cảnh như cây mai, ngôi nhà hoa... trước.Quảng trường này cũng là địa điểm du xuân quen thuộc mỗi dịp tết đến xuân về của Nguyễn Linh Anh (24 tuổi), ngụ tại xã Bình Phú, huyện Thăng Bình (tỉnh Quảng Nam). Cô nàng gen Z chia sẻ: “Năm nào ở đây cũng được trang trí với rất nhiều hoa tươi tạo nên một khung cảnh rất mùa xuân. Đặc biệt, năm nay mình thấy ở đây có đủ hình ảnh của 12 con giáp luôn chứ không riêng gì con rắn. Các con vật đều được trang trí rất ngộ nghĩnh và đáng yêu”.Mặc dù đã giữa trưa, trời nắng chói chang nhưng vẫn có rất nhiều người diện áo dài cùng người thân, bạn bè lưu giữ lại những khoảnh khắc rực rỡ trong những ngày đầu năm mới tại đây.
VinaCapital ra mắt quỹ đầu tư thứ 7 tại Việt Nam
Kênh "Bác sĩ ơi!" sẽ là nơi các bác sĩ uy tín, có chuyên môn cao chia sẻ những thông tin về sức khỏe, phương pháp phòng ngừa bệnh tật, chăm sóc sức khỏe đúng cách và giải đáp các thắc mắc thường gặp. Kính mời quý vị đăng ký ngay kênh YouTube và TikTok "Bác sĩ ơi!" của Báo Thanh Niên để không bỏ lỡ những thông tin bổ ích về sức khỏe.YouTube: youtube.com/@bacsioi-baothanhnienTikTok: tiktok.com/@bacsioi_baothanhnien
